Πέμπτη 27 Ιουλίου 2023

Αρπαγόφυτο, ένα από τα πολυτιμότερα βότανα του πλανήτη

 
















Αρπαγόφυτο: Το βότανο με την πανίσχυρη αναλγητική  και αντιφλεγμονώδη δράση
Το Αρπαγόφυτο είναι ένα από τα πολυτιμότερα φαρμακευτικά βότανα στον κόσμο, με πολλές κλινικές μελέτες να αποδεικνύουν τις σημαντικές ιδιότητές του.
1) Αρπαγόφυτο και μια γρήγορη ματιά σαν εισαγωγή
Το Harpagophytum procumbens, επίσης γνωστό σε μας, στην ελληνική γλώσσα, ως αρπαγόφυτο αλλά και ως νύχι του διαβόλου, έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ενός ευρέος φάσματος παθολογικών καταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων του πόνου,
των ρευματικών παθήσεων και της φλεγμονής.
Πόνος
Ο τραυματισμός του περιφερικού ιστού μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονώδη πόνο, που σχετίζεται με κατάσταση υπερευαισθησίας λόγω κεντρικών και περιφερικών μηχανισμών.
Η υπερευαισθησία στον πόνο χαρακτηρίζεται από αλλοδυνία και υπεραλγησία*.
Οι φλεγμονώδεις μεσολαβητές, που απελευθερώνονται στο σημείο του τραυματισμού, μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τα άκρα του πόνου και είναι υπεύθυνοι για τις παθοφυσιολογικές αλλαγές που συμμετέχουν στη γένεση του φλεγμονώδους πόνου.
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα χρησιμοποιούνται συνήθως για τη μείωση της φλεγμονής και του πόνου.
Ωστόσο, η χαμηλή αποτελεσματικότητά τους σε ορισμένες μορφές χρόνιου πόνου και οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες αυτών των φαρμάκων περιορίζουν τη μακροχρόνια χρήση τους.
Τα φαρμακευτικά βότανα μπορούν σίγουρα να αντιπροσωπεύσουν πιθανούς παράγοντες θεραπευτικών προσεγγίσεων για τη διαχείριση του πόνου.
Μεταξύ αυτών, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είναι το Harpagophytum procumbens, βότανο της οικογένειας των Pedaliaceae.
Το Harpagophytum procumbens χρησιμοποιείται σε ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την ανακούφιση από τον πόνο, όπως ο πόνος από τις χρόνιες φλεγμονές και η ανακούφιση από τον διάχυτο μυοσκελετικό πόνο του συνδρόμου της ινομυαλγίες.
Συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι τα εκχυλίσματα του αρπαγόφυτου μειώνουν τον φλεγμονώδη πόνο στην αρθρίτιδα και το οίδημα του ποδιού, ενώ σε διάφορες in vitro μελέτες έχει αποδειχθεί η αντιφλεγμονώδης δράση του εκχυλίσματός του.
Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά για τους μηχανισμούς που διέπουν τις αναλγητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του, για αυτό οι έρευνες συνεχίζονται. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6331854/
*Ως αλλοδυνία ορίζεται ο πόνος που προκύπτει από ένα ερέθισμα, όπως ένα ελαφρύ άγγιγμα του δέρματος, το οποίο κανονικά δεν θα προκαλούσε πόνο.
Για παράδειγμα, το χτύπημα ενός φτερού στο χέρι προκαλεί πόνο, ενώ θα έπρεπε να προκαλεί μόνο αίσθηση.
Η αλλοδυνία είναι ένας τύπος νευροπαθητικού, νευρικού πόνου και κατηγοριοποιείται σε τρεις τύπους:
-. δυναμική, ή μηχανική, όταν ο πόνος προκύπτει από την κίνηση ενός αντικειμένου πάνω στο δέρμα,
-. θερμική που προκύπτει από ήπιες αλλαγές στη θερμοκρασία
-. απτική, στατική που προκύπτει από το απαλό άγγιγμα ή την πίεση.
*Ως υπεραλγησία είναι η κατάσταση της αυξημένης ευαισθησίας στον πόνο ή της αυξημένης έντασης της αίσθησης του πόνου.
Οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται απαραίτητα την υψηλή πίεση ως πόνο, αλλά το ερέθισμα που κανονικά θα γινόταν αντιληπτό ως χαμηλός πόνος γίνεται αντιληπτό σε υψηλότερο επίπεδο πόνου.
Οι ασθενείς ανταποκρίνονται στο ερέθισμα του πόνου με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσαν αν δεν είχαν την πάθηση, αλλά πρόκειται για μια υπερβολική αντίδραση.
Η αιτία τόσο της αλλοδυνίας όσο και της υπεραλγησίας είναι άγνωστη.
2) Αρπαγόφυτο, ας το περιγράψουμε:
Περπατήστε με προσοχή εκεί που κρύβεται το Harpagophytum procumbens , ή το νύχι του διαβόλου – λένε – γιατί?
Έχει άσχημους, αγκαθωτούς καρπούς, αλλά είναι ένα από τα κύρια φαρμακευτικά φυτά που έχει δώσει στον κόσμο η νότια Αφρική.
Οι χρήσεις του είναι πολυσχιδείς και πολλοί τόνοι αποξηραμένων κονδύλων εξάγονται κάθε χρόνο, κυρίως στην Ευρώπη.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτού συλλέγεται στη φύση, επομένως υπήρξε και υπάρχει μεγάλη ανησυχία για την υπερβολική συγκομιδή.
Οι προσπάθειες για την καλλιέργεια του φυτού δεν έχουν ακόμη οδηγήσει σε μεγάλη επιτυχία.
Το Harpagophytum procumbens κατοικεί σε βαθιά, αμμώδη εδάφη και εμφανίζεται σε περιοχές με χαμηλή ετήσια βροχόπτωση (150–300 mm/έτος).
Είναι πολυετές, κονδυλώδες βότανο με έρποντα στελέχη που παράγονται ετησίως.
Οι υπέργειοι βλαστοί αναδύονται μετά τις πρώτες βροχές και ξεθωριάζουν κατά τη διάρκεια της ξηρασίας ή μετά από παγετούς.
Οι μίσχοι αναπτύσσονται από έναν επίμονο πρωτεύοντα κόνδυλο και αρκετοί δευτερεύοντες κόνδυλοι,  αναπτύσσονται από τον πρωτεύοντα κόνδυλο στο τέλος των σαρκωδών ριζών.
Τα άνθη έχουν σχήμα τρομπέτας και έχουν χρώμα από σκούρο βελούδινο κόκκινο ή μωβ έως ροζ, ενώ η βάση του σωλήνα και το στόμα είναι κιτρινωπό, μπορεί να είναι όλα κίτρινα, ή όλα μωβ ή λευκά.
Το βότανο παίρνει τα επιστημονικά και κοινά του ονόματα από τις αγκυλωτές ράχες των ξυλωδών καψουλών του.
Ο ώριμος καρπός ανοίγει αργά, έτσι ώστε, σε μια δεδομένη χρονιά, μόνο το 20-25% των σπόρων του μπορεί να έλθει σε επαφή με το έδαφος.
Τα πολύ διακριτικά αγκαθωτά φρούτα, από τα οποία προέρχονται πολλές από τις κοινές ονομασίες, είναι ξυλώδεις, ωοειδείς και πεπλατυσμένες κάψουλες οπλισμένες με 2 κεντρικές ράχες και 2 πλευρικές σειρές 12 – 16 κεράτινων βραχιόνων που φέρουν αγκυλωτές αγκάθια.
Οι σπόροι είναι περίπου επιμήκεις με  σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα, με υψηλό βαθμό λήθαργου.
Έχουν χαμηλό ρυθμό αναπνοής και μπορεί να παραμείνουν βιώσιμοι στην τράπεζα σπόρων για περισσότερα από 20 χρόνια!
3) Αρπαγόφυτο, ας δούμε κάποια ιστορικά στοιχεία 
Harpagophytum procumbens
Πρόκειται για αφρικανικό φυτό, μία πόα, από την έρημο Καλαχάρι, με τους Βουσμάνους να το χρησιμοποιούν εδώ και χιλιάδες γενιές ως τονωτικό γενικής υγείας,
παυσίπονο και αντιρρευματικό,
για τη δυσπεψίαςαλλά και για τον πυρετό και για την ανακούφιση από διάφορες αλλεργίες.
Η εθνοβοτανική λοιπόν χρήση του αρπαγόφυτου προήλθε από τη νότια Αφρική, όπου θα συναντήσουμε το Harpagophytum procumbens ανάμεσα στα εμβλήματα της Μποτσουάνας και το βότανο αυτό καθ’ εαυτό να κατέχει περίοπτη θέση στην ομάδα των πολύτιμων βοτάνων καθώς χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μιας ποικιλίας καταστάσεων πόνου.
Οι αυτόχθονες λαοί San, Khoi και Bantu της νότιας Αφρικής χρησιμοποιούν το αρπαγόφυτο γενιές τώρα, για μια σειρά από παθολογικές καταστάσεις.
Αν και το βότανο συλλέχθηκε και περιεγράφηκε για πρώτη φορά από Ευρωπαίους επιστήμονες το 1820, τις φαρμακευτικές ιδιότητες του αρπαγόφυτου “ανακάλυψε” στη Ναμίμπια το 1907 ο GH Mehnert, ο οποίος έμαθε τη χρήση του από τους Βουσμάνους της Ναμίμπια.
Στη συνέχεια, μετέφερε αποξηραμένους κονδύλους στη Γερμανία, όπου μελετήθηκαν για πρώτη φορά από τον B. Zorn στο Πανεπιστήμιο της Ιένας τη δεκαετία του 1950.
Ο William Burchell έδωσε σε αυτό το βότανο το όνομα procumbens, που σημαίνει κατάκοιτος ή ξαπλωμένος, το 1822.
Το τοποθέτησε στο γένος Uncaria και θεώρησε ότι σχετίζεται με τη Martynia που έχει επίσης έναν αγκαθωτό καρπό.
Το 1840, ο Meisner δημοσίευσε το όνομα του De Candolle, Harpagophytum, για το συγκεκριμένο βότανο.
Αυτό το όνομα είναι μια άμεση μετάφραση του ελληνικού όρου “φυτό αρπάγη” – ας θυμηθούμε την αρπάγη του Αρχιμήδη
Το όνομα του γένους προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “αρπάζω/πιάνω κάτι με ορμητική κίνηση”  και  “φυτό”.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το αρπαγόφυτο είναι ένα προστατευόμενο βότανο και στις τρεις χώρες όπου φύεται/Νότια Αφρική, Μποτσουάνα και Ναμίμπια.
Αυτό σημαίνει ότι είναι παράνομο να ξεριζώνεται ή να συγκομίζετε, έστω και ένα βότανο, χωρίς άδεια από τα διάφορα τμήματα προστασίας της φύσης.
Κάποια στιγμή μάλιστα, εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης που είχε, συμπεριλήφθηκε στα βότανα που απειλούνται με εξαφάνιση.
Ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του εμπορίου για το βότανο έχουν εκφραστεί από τη δεκαετία του 1970.
Οι κυβερνήσεις των κρατών της κύριας περιοχής, της Ναμίμπια, της Μποτσουάνα και της Νότιας Αφρικής, έχουν αναπτύξει πολιτικές και κανονισμούς σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν το είδος και να καθορίσουν μια βιώσιμη συγκομιδή.
Στη χώρα μας το αρπαγόφυτο είναι γνωστό και ως “νύχι του διαβόλου’ ή ‘ξύλινη αράχνη”
Ανήκει στην οικογένεια των Pedaliaceae και
στο γένος των Harpagophytum
4) Αρπαγόφυτο, ας δούμε τα συστατικά που το συνθέτουν
Οι κύριες ουσίες του αρπαγόφυτου που ευθύνονται για την μεγάλη αποτελεσματικότητα του είναι
οι Iridoid glycosides και οι phenylpropanoid glycosides.

Οι ουσίες αυτές έχουν αποτελέσει το επίκεντρο των φυτοχημικών ερευνών καθώς η βιολογική δραστηριότητα έχει αποδοθεί στους iridoid glycosides, όπως η harpagoside και η harpagide, που είναι κοινές στη φύση και είναι γνωστό ότι διαθέτουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση και είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία της εκφυλιστικής ρευματοειδούς αρθρίτιδας,
της οστεοαρθρίτιδας,
της ουρικής αρθρίτιδας,
της τενοντίτιδας,
της φλεγμονής των νεφρών και των καρδιακών παθήσεων.
5) Αρπαγόφυτο, ας δούμε και τις ιδιότητές του:
Πρόσφατα δεδομένα παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία, ότι τα εκχυλίσματα του αρπαγόφυτου ασκούν ισχυρή αντιφλεγμονώδη,
αντιοξειδωτική και αναλγητική δράση και βελτιώνουν σημαντικά τη συμπτωματολογία χρόνιων φλεγμονωδών ασθενειών όπως αρθροπάθεια των ισχίων και των γονάτων.
Ετσι μέσα από τις επιστημονικές μελέτες παρατηρούμε το αρπαγόφυτο να έχει ισχυρότατες αναλγητικές,
αντιοξειδωτικές,
αντιφλεγμονώδεις και
αντιρρευματικές ιδιότητες και
ισχυρές αντιδιαβητικές,
αντιεπιληπτικές,
αντιμικροβιακές
ανθελονοσιακές.
ηρεμιστικές και διουρητικές ιδιότητες.
6) Αρπαγόφυτο, ας δούμε και τις φαρμακευτικές χρήσεις του αρπαγόφυτου σήμερα 
Οι επιθυμητές κλινικές ιδιότητες ενός αντιφλεγμονώδους φαρμάκου, το οποίο είναι κατάλληλο για μακροχρόνια θεραπεία σε περίπτωση οστεοαρθρίτιδας και άλλων ρευματικών παθήσεων, είναι η γρήγορη έναρξη δράσης,
η επαρκής βιοδιαθεσιμότητα από το στόμα,
η μεγάλη διάρκεια δράσης,
η επαρκής θεραπευτική δράση, και καθόλου ή λίγες παρενέργειες.
Αυτές οι ιδιότητες σχετίζονται εν μέρει με τις φαρμακοκινητικές παραμέτρους.
Η ταχεία απορρόφηση συχνά συσχετίζεται με γρήγορη έναρξη δράσης.
Μελέτες για το αρπαγόφυτο
Στα μέσα του περασμένου αιώνα, αρκετές συστηματικές μελέτες αποκάλυψαν ότι τα εκχυλίσματα των δευτερογενών κονδυλωδών ριζών του αρπαγόφυτου συνετέλεσαν στη θεραπεία ενός ευρέος φάσματος παθήσεων.
Διάφορες χημικές και φαρμακολογικές μελέτες για το αρπαγόφυτο που διεξήχθησαν απέδειξαν τις φαρμακολογικές επιδράσεις των βιοδραστικών του ενώσεων.
Παρατήρησαν πως τα εκχυλίσματα του αρπαγόφυτου είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της εκφυλιστικής ρευματοειδούς αρθρίτιδας,
της οστεοαρθρίτιδας,
της τενοντίτιδας και της ουρικής αρθρίτιδας.
και ερχόμαστε στη δεκαετία του 1960, όπου τα εκχυλίσματα της ρίζας του Harpagophytum procumbens βρέθηκαν να είναι φαρμακολογικά δραστικά και κλινικές μελέτες έδειξαν ότι είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της εκφυλιστικής ρευματοειδούς αρθρίτιδας,
της οστεοαρθρίτιδας και της ουρικής αρθίτιδας.
Άλλες έρευνες έδειξαν  επίσης, ότι το αρπαγόφυτο ανακουφίζει τις αρθρώσεις από τον πόνο που σχετίζεται με την οστεοαρθρίτιδα και την τενοντίτιδα, – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11185727/  και https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24473984/
και συμβάλει στη θεραπεία των νεφρών που υποφέρουν από φλεγμονές.
Έρευνες που έγιναν στη Γερμανία, στο Πανεπιστήμιο της Ιένας (1958-1976), διαπίστωσαν πως το αρπαγόφυτο έχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, που συγκρίνονται με τις αντίστοιχες της κορτιζόνης και του συστατικού phenylbutazine (φενυλβουταζόνη) που χρησιμοποιείται ως αναλγητικό σε φάρμακα κατά των μυοσκελετικών πόνων.
Σε μια ελεγχόμενη, τυχαιοποιημένη δοκιμή σε ανθρώπους, το Harpagophytum procumbens, που χορηγήθηκε σε δύο δισκία/2 x 480mg ημερησίως, μείωσε τον πόνο και βελτίωσε τις λειτουργικές κινήσεις των ατόμων με ήπια οστεοαρθρίτιδα γόνατος.
Το βότανο και τα θεραπευτικά του αποτελέσματα, έκτοτε, απέκτησαν διεθνή φήμη ως ισχυρός αντιφλεγμονώδης και αναλγητικός παράγοντας.
Όσον αφορά την ουρική αρθρίτιδα, το αρπαγόφυτο:
1) μειώνει τη φλεγμονή – το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του αρπαγόφυτου είναι ότι καταφέρνει να μειώσει το πρήξιμο –  ακόμα και το χρόνιο, και όχι μόνο μειώνει το πρήξιμο, αλλά και το προλαμβάνει.
2) ανακουφίζει από τον πόνο – καθώς είναι αναλγητικό και αντιφλεγμονώδες, το αρπαγόφυτο μειώνει τον πόνο, αφού πρώτα υποχωρεί η φλεγμονή και επειδή ο πόνος από την ουρική αρθρίτιδα είναι τελείως διαφορετικός  από τον αρθριτικό, το αρπαγόφυτο λειτουργεί μακροπρόθεσμα.
Μόλις τελειώσει η κρίση της ουρικής αρθρίτιδας, κρατά τον πόνο στο ελάχιστο επίπεδο και τον αποτρέπει από το να επιστρέψει.
Το αρπαφόφυτο είναι ένα από τα λίγα βότανα που εμποδίζουν τον πόνο να επιστρέψει.
3) μειώνει τις κρίσεις – το αρπαγόφυτο αποτρέπει τις κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας και τις κάνει πιο σπάνιες.
Αυτό επιτυγχάνεται με τη μείωση του χρόνιου οιδήματος από τις αρθρώσεις.
Αυτό αποτρέπει τις πρόσθετες εξάρσεις της  ουρικής αρθρίτιδα και έτσι οι επιθέσεις γίνονται όλο και πιο σπάνιες.
Και βέβαια καταλαβαίνουμε πως  αυτό είναι μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα και αυτό γιατί κάποια βότανα σε συγκεκριμένες παθήσεις χρειάζονται χρόνο για να δράσουν – επομένως πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και όπως έχω πει και άλλες φορές, προβλήματα στον οργανισμό μας που χρόνια και χρόνια καταφέραμε, με τον τρόπο ζωής μας, να δημιουργήσουμε, μην έχουμε την απαίτηση τα βότανα να τις αποκαταστήσουν εν ριπή οφθαλμού.
4) θεραπεία – το αρπαγόφυτο συμβάλει στη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας με τον εξής τρόπο
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ουρικής αρθρίτιδας,  το δέρμα γίνεται  πολύ ζεστό,
πρήζεται,
πονάει και τραυματίζεται πολύ εύκολα.
Το αρπαγόφυτο  με τις επουλωτικές ιδιότητες προστατεύει το δέρμα και αποτρέπει επιπλέον μώλωπες και το βοηθά να επανέλθει στην πρότερη υγιή του κατάσταση.
6) καταπολεμά το οξειδωτικό στρες – το αρπαγύφυτο περιέχει φλαβονοειδή, τα οποία ως γνωστόν καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες και το οξειδωτικό στρες,
προλαμβάνουν τη γήρανση,
τη φθορά των αρθρώσεων και τις κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας.
Σε συνδυασμό δε με τα εσπεριδοειδή και τα κεράσια, τα αποτελέσματά του σε αυτή την περίπτωση πολλαπλασιάζονται.
Όσον αφορά άλλα μυοσκελετικά προβλήματα και ειδικά προβλήματα των αρθρώσεων
Στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία, για τις ιδιότητες του αρπαγόφυτου, έχουν γίνει πολλές κλινικές μελέτες, η δε τρέχουσα μονογραφία του Ευρωπαϊκού Επιστημονικού Συνεταιρισμού για τη Φυτοθεραπεία (ESCOP) συνιστά παρασκευάσματα Harpagophytum για επώδυνη οστεοαρθρίτιδα,
ρευματικές και αρθριτικές παθήσεις.
Επίσης ως αποτέλεσμα μιας σειράς πρόσφατων μελετών, το Harpagophytum προτείνεται ως συμπληρωματική θεραπεία για τις χρόνιες ρευματικές παθήσεις, όπως-
οι πόνοι στην πλάτη
η οστεοαρθρίτιδα/ΟΑ,
η ουρική αρθρίτιδα
η ρευματοειδής αρθρίτιδα/ΡΑ,

η αρθροπάθεια των ισχίων και των γονάτων,
η οξεία οσφυαλγία/πόνος στη μέση – ιδιαίτερα για τον πόνο στη μέση το αρπαγόφυτο δείχνει τις πολύτιμες δυνάμεις του ως ισχυρό αναλγητικό, αλλά και η τενοντίτιδα!
Οι ερευνητές αποδίδουν τις αναλγητικές ιδιότητες του αρπαγόφυτου στη φυτική του ένωση  harpagoside – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12509627/  και https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23194854/ και https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10101629/
Εκτός από την κοινή χρήση για τα προβλήματα του μυοσκελετικού μας συστήματος , άλλες εθνοϊατρικές χρήσεις περιλαμβάνουν τη δυσπεψία,
τον πυρετό,
τις αιματολογικές λοιμώξεις,
τις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος,
τους πόνους μετά τον τοκετό,
το βήχα,
τη διάρροια,
το διαβήτη,
την αιμορραγία των ούλων,
τη σύφιλη,
τη γονόρροια,
την  επούλωση των ελκών,
των πληγών,
των  δερματικών βλαβών,
των διαστρεμμάτων.
Επίσης βοηθά σε παθήσεις του ήπατος,
της χοληδόχου κύστης,
των νεφρών,
του παγκρέατος,
του πεπτικού συστήματος, όπως καούρες,
πεπτικά έλκη,
δυσκοιλιότητα και έλλειψη όρεξης.
Στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία, το αρπαγόφυτο χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση και θεραπεία των ρευματικών παθήσεων,
του μυϊκού άλγους και των φλεγμονών.
-. Προειδοποιήσεις από τη βιβλιογραφία.
Ορισμένοι από τους εθνοβοτανικούς ισχυρισμούς έχουν επιβεβαιωθεί μέσω in vitro και in vivo μελετών, ωστόσο, όταν απομονώθηκαν τα συστατικά του αρπαγόφυτου, οι οποίες είναι οι βιολογικά δραστικές ενώσεις, η αποτελεσματικότητα ήταν χαμηλότερη από αυτή του ολόκληρου εκχυλίσματος του βοτάνου.
Στη συνέχεια των ερευνών παρατηρήθηκε πως ήταν η συνέργεια των ενώσεων του αρπαγόφυτου που προσέφεραν την πολύτιμη θεραπεία και όχι “αποσπασμένα” από αυτό κάποιες ενώσεις!!!
Το αρπαγόφυτο είναι μια πραγματική θεραπεία για όλα, αλλά μόνο ολόκληρα τα εκχυλίσματά του έχουν θεραπευτικό αποτέλεσμα, όχι μεμονωμένα μέρη.
7) ας δούμε και πως χρησιμοποιούμε το αρπαγόφυτο
Ο Ευρωπαϊκός Επιστημονικός Συνεταιρισμός Φυτοθεραπείας (ESCOP) συνιστά 2-5 g του εκχυλίσματος που περιέχει τουλάχιστον 1. 2% harpagoside ή 1-3g του βοτάνου ή ισοδύναμο υδροαλκοολικό ή υδατικό εκχύλισμα τρεις φορές την ημέρα για τουλάχιστον 2-3 μήνες για τη θεραπεία επώδυνων αρθρώσεων ή τενοντίτιδας.
Γενικά και σύμφωνα με τις μελέτες και τις έρευνες το Harpogophytum procumbens  χρησιμοποιείται για μια μεγάλη ποικιλία παθήσεων υγείας, όπως η οσφυαλγία,
η ισχιαλγία,
η τενοντίτιδα,
η αρθρίτιδα,
η ρευματοειδής αρθρίτιδα,
η οστεοαρθρίτιδα,
η περιαρθρίτιδα,
η ποδάγρα,
το μυϊκό άλγος,
διάφορες μορφές μυϊκού ρευματισμού,
ο πόνος στη μέση,
οι εκφυλιστικές παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος με τη μορφή αφεψήματος,
εγχύματος,
βάμματος,
σκόνης  και ταμπλετών/κάψουλες και συμβάλλει στη βελτίωση της ευλυγισίας και της κινητικότητας των ατόμων που υποφέρουν από τις παραπάνω παθήσεις.
Το αρπαγόφυτο είναι το ισχυρότερο αναλγητικό και αντιφλεγμονώδες βότανο και ενδείκνυται για την πρόληψη και την επικουρική θεραπεία μυοσκελετικών παθήσεων, όπως η οστεοαρθρίτιδα,
ο πόνος στην πλάτη,
ο πόνος στο το ισχίο,
ο πόνος στο γόνατο.
Η αποτελεσματικότητα του αρπαγόφυτου επιτυγχάνεται με ημερήσιες δόσεις ροφημάτων  που περιέχει 50-100mg harpagoside για τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες.
Πως ετοιμάζω  ρόφημα από βότανα με βάση το αρπαγόφυτο:
1. – 25 g αρπαγόφυτο.
2. – 25 g Stalix alba- o Ιπποκράτης,
ο Γαληνός,
ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος,
ο Διοσκουρίδης, όλοι ήξεραν ότι ο φλοιός της ιτιάς έχει ισχυρή αναλγητική και αντιπυρετική δράση.
3. – 25 g Spirea ulmaria– Spirea ulmaria έχει αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιπυρετικές ιδιότητες, το αναλγητικό της αποτέλεσμα ενισχύεται όταν αναμιγνύεται με αρπαγόφυτο, τα άνθη και τα φύλλα της Spirea ulmaria/Filipendula ulmaria έχουν χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή αυστριακή βοτανοθεραπεία για τη θεραπεία των ρευματισμών,
της ουρικής αρθρίτιδας,
των λοιμώξεων και του πυρετού.– η Spirea ulmaria αντενδείκνυται σε όσους είναι αλλεργικοί στην ασπιρίνη και δεν συνιστάται για όσους λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα.
4. –  25 g Ribes nigrum/φραγκοστάφυλο – τα φύλλα της μαύρης σταφίδας ενδείκνυνται επικουρικά, για τη θεραπεία των ρευματικών παθήσεων
     Με το αρπαγόφυτο και τη Stalix alba ετοιμάζω αφέψημα και
με τα φύλλα και τα άνθη της Spirea ulmaria/Filipendula ulmaria και  τα φύλλα της Ribes nigrum/μαύρης σταφίδας ετοιμάζω έγχυμα, ενώνω τα δύο ροφήματα και έτοιμο το ρόφημά μου.

ρόφημα : μείγμα από αρπαγόφυτο/Harpagophytum procumbens και πολυκόμπι/Equisetum arvense -1gr από το μείγμα των δύο βοτάνων για 200 ml νερό.
μητρικό βάμμα : 5 έως 15 σταγόνες σε ένα μεγάλο ποτήρι νερό, μία φορά την ημέρα, για 3 εβδομάδες με διάλειμμα 1 εβδομάδας μεταξύ κάθε θεραπείας.
βάλσαμο ή κρέμα : απλώνουμε 2 έως 3 φορές την ημέρα σε επώδυνες αρθρώσεις, κάνοντας πολύ δυνατό μασάζ για να επιτρέψουμε στα ενεργά συστατικά να διεισδύσουν.

8) Ας δούμε τους πιο γνωστούς τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το αρπαγόφυτο
#1. σκόνη – είναι ίσως η φθηνότερη μορφή και μπορούμε να τη βρούμε σε οποιοδήποτε κατάστημα βοτάνων.
Τη χρησιμοποιούμε για
εγχύματα – τη ρίχνουμε σε νερό που μόλις έχουμε βράσει και ακολουθούμε τις οδηγίες της παρασκευής εγχυμάτων, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε πως το ρόφημά μας θα είναι αρκετά πικρό!
smoothies – απλά προσθέτουμε τη σκόνη στο μπλέντερ μας, η προσθήκη της σκόνης σε smoothies είναι η πιό ενδεδειγμένη, διότι η γεύση του αρπαγόφυτου “σκεπάζεται” από τα υπόλοιπα υλικά μας
σαλάτες – προσθέτουμε τη σκόνη στη σαλάτα και ανακατεύουμε πολύ καλά να ομογενοποιηθούν τα υλικά μας
#2. βάμμα – εδώ έχουμε την πιο ισχυρή μορφή του βοτάνου, το βάμμα του αρπαγόφυτου είναι αρκετά πικρό για αυτό το ρίχνουμε σε κάποιο άλλο ρόφημα ή σε νερό, ώστε να μετριάσουμε την πικρότητά κατά τη λήψη.
#3. τριμμένη ρίζα του βοτάνου με την οποία κάνουμε αφεψήματα, ακολουθώντας τις οδηγίες παρασκευής των αφεψημάτων.
Το αφέψημα της ρίζας του αρπαγόφυτου συνιστάται να καταναλώνεται καθημερινά για διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα.
Ένα κουταλάκι του γλυκού σε ένα φλυτζάνι νερό, 3 φορές την ημέρα είναι η συνιστώμενη ημερήσια δόση και δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2 με 2,5g
9) ας δούμε πότε και πως το συλλέγουμε και αποθηκεύουμε το αρπαγόφυτο
Στη χώρα μας δεν φύεται το αρπαγόφυτο.
Στις χώρες που φύεται το αρπαγόφυτο, ειδικά στις χώρες της Αφρικής, όπως στη Ναμίμπια,
στη Μποτσουάνα και στη Νότια Αφρική, οι κυβερνήσεις έχουν αναπτύξει πολιτικές και κανονισμούς για την προστασία του είδους, τον καθορισμό μιας βιώσιμης συγκομιδής και την εξασφάλιση συνεχούς διαβίωσης του βοτάνου, καθώς το βότανο έχει απειληθεί.
Κατά καιρούς, το είδος έχει προταθεί για προστασία από τη Σύμβαση Διεθνούς Εμπορίου Απειλούμενων Ειδών (CITES).
Διάφορες μελέτες έχουν εξετάσει τις βιολογικές και οικολογικές απαιτήσεις της συγκομιδής, ενώ αρκετές πρώιμες βραχυπρόθεσμες μελέτες στη Μποτσουάνα εξέτασαν τις οικολογικές απαιτήσεις του είδους.
Άλλες, κάπως πιο πρόσφατες μελέτες κατέγραψαν και εξέτασαν περισσότερες μεθόδους βιώσιμης συγκομιδής.
Οι οικολογικές απαιτήσεις ενός συγκομιζόμενου είδους πρέπει να είναι γνωστές για τη διαχείριση της συγκομιδής του είδους για να διασφαλιστεί ότι είναι βιώσιμο.
10) ας δούμε και τι πρέπει να προσέχουμε:
Το αρπαγόφυτο έχει χαμηλή τοξικότητα και χαμηλή συχνότητα παρενεργειών, που αντιπροσωπεύονται κυρίως από γαστρεντερικά συμπτώματα όπως διάρροια και μετεωρισμός. 
Έτσι το αρπαγόφυτο όταν λαμβάνεται από το στόμα είναι ασφαλές για τους περισσότερους ενήλικες όταν λαμβάνεται για έως και 12 εβδομάδες.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η διάρροια και η δυσπεψία.
Για την εφαρμογή στο δέρμα δεν υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες πληροφορίες για να γνωρίζουμε εάν το αρπαγόφυτο προκαλεί αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις σε κάποια άτομα.
Το αρπαγόφυτο εντενδείκνυται σε άτομα με δωδεκαδακτυλικό και γαστρικό έλκος.
Πολύ υψηλές δόσεις μπορεί να δράσουν κατά της αρτηριακής πίεσης και  να αντιδράσουν με καρδιακές θεραπείες.
Ο dr. Eberhard von Koenen αναφέρει ότι πολλοί ντόπιοι θεωρούν πως οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούν το βότανο πολύ έντονα και υπάρχει περίπτωση να προκληθεί βλάβη στον οργανισμό τους.
Σημείωσε ότι εάν το ρόφημα πίνεται πολύ ισχυρό και πολύ συχνά, μπορεί να προκληθεί νεφρική βλάβη, αρθρίτιδα και σε πολύ μεγάλες δόσεις και ασύστολα, καρκίνος.
Υψηλές δόσεις μπορεί επίσης να προκαλέσουν αποβολή.
Ο dr. Eberhard von Koenen γεννήθηκε στη Νοτιοδυτική Αφρική, σημερινή Ναμίμπια στις 6 Μαρτίου 1915.
Ήταν Γερμανός γιατρός, ερευνητής βοτάνων, παραδοσιακός θεραπευτής, ομοιπαθητικός/βοτανολόγος και συγγραφέας στη Ναμίμπια.
Αν και επέστρεψε στη Γερμανία πολλές φορές, το 1963, επέστρεψε στη Ναμίμπια και ίδρυσε τον ερευνητικό σταθμό της ερήμου “Gobabeb” .
Σπούδασε ομοιοπαθητική στη Νότια Αφρική και έζησε σε μια φάρμα που ονομαζόταν «Farm Krumboek» μέχρι τον θάνατό του το 2012.
Έγραψε το βιβλίο Φαρμακευτικά, δηλητηριώδη και βρώσιμα φυτά στη Ναμίμπια/ Medicinal, poisonous, and edible plants in Namibia: με 128 εικονογραφήσεις από πρωτότυπα σχέδια του ιδίου του συγγραφέα – εικοσιπέντε χρόνια έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της γνώσης ορισμένων παραδοσιακών θεραπευτών της Ναμίμπια, τεκμηριώνονται εδώ.
Η βοτανική του έρευνα, η οποία δημοσιεύεται σε άλλο βιβλίο, το Healing in Transition της Ναμίμπια διήρκεσε μια περίοδο άνω των 25 ετών και οδήγησε στην επίσημη αναγνώρισή του ως Onganga.
Κανένας λευκός δεν είχε λάβει ποτέ τον τίτλο του παραδοσιακού θεραπευτή, όπως ο dr. Eberhard von Koenen
Ο dr. Eberhard von Koenen αφιερώθηκε στην έρευνα και την παραγωγή φυσικών φαρμάκων μέχρι τα βαθιά γεράματα και πέθανε στις 14 Αυγούστου 2012, σε ηλικία 97 ετών στο αγρόκτημα Krumhuk, με μεγάλο σεβασμό και πνευματική φρεσκάδα.
https://www.namibiana.de/namibia-information/who-is-who/autoren/infos-zur-person/eberhard-von-koenen.html
https://library.si.edu/donate/adopt-a-book/medicinal-poisonous-and-edible-plants-namibia
namibiana.de
11) Ειδικές προφυλάξεις και προειδοποιήσεις:
Εγκυμοσύνη : το αρπαγόφυτο αντενδείκνυται στην εγκυμοσύνη και τη γαλουχία
Προβλήματα καρδιάς και κυκλοφορίας : το αρπαγόφυτο μπορεί να επηρεάσει τον καρδιακό ρυθμό, τον καρδιακό παλμό και την αρτηριακή πίεση.
Άτομα με διαταραχές του κυκλοφορικού τους και προβλήματα της καρδιάς τους συμβουλεύονται πάντα τον γιατρό τους
Χολολιθίαση : το αρπαγόφυτο αυξάνει την παραγωγή χολής και αυτό είναι πρόβλημα για άτομα με πέτρες στη χολή.
Χαμηλά επίπεδα νατρίου στον οργανισμό: το αρπαγόφυτο μειώνει τα επίπεδα νατρίου στο σώμα, οπότε και επιδεινώνει τα συμπτώματα σε άτομα που έχουν ήδη χαμηλά επίπεδα νατρίου.
Πεπτικό έλκος : το αρπαγόφυτο μπορεί να αυξήσει την παραγωγή οξέων στομάχου, τα οποία μπορεί να βλάψουν άτομα με έλκος στομάχου.
Όλα τα άτομα που παίρνουν φάρμακα, ειδικά τα άτομα που παίρνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα/ΜΣΑΦ, συμβουλεύονται ΠΑΝΤΑ τον γιατρό τους πριν πάρουν αρπαγόφυτο, όπως και όλα τα άτομα με διαβήτη, διότι το αρπαγόφυτο έχει υπογλυκαιμικές ιδιότητες.
Μετεγχειρητικές περίοδοι : το αρπαγόφυτο αντενδείκνυται σε μετεγχειρητικές περιόδους.
 https://medlineplus.gov/druginfo/natural/984.html
Επίλογος
*Η χρήση των βοτάνων για την ενδυνάμωση του οργανισμού μας και την θεραπεία ασθενειών και ανισορροπιών του, είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας προσέγγισης, παρατήρησης, μελέτης, έρευνας και καταγραφής
Τα βότανα όμως περιέχουν δραστικές ουσίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρενέργειες και να αλληλεπιδράσουν με άλλα φάρμακα και γι αυτό συνιστάται η συμβουλή ειδικού όταν ακολουθείται άλλη αγωγή.
Λόγω της δραστικότητας του αρπαγόφυτου δεν το χρησιμοποιούμε χωρίς την επίβλεψη ειδικού ή επαγγελματία υγείας που γνωρίζει την κλινική μας εικόνα και τις ιδιότητες, χρήσεις και δράσεις του βοτάνου.

Όλοι μπορούμε να είμαστε υγιείς!

Kείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr
Σημειώσεις:
Δεν χρησιμοποιούμε ΠΟΤΕ βότανα ή αιθέρια έλαια, στα οποία έχουμε αλλεργία
To botanologia.gr είναι, αυστηρά, ένας ιστότοπος ειδήσεων και πληροφοριών σχετικά με τα βότανα.
Το περιεχόμενο δεν προορίζεται να υποκαταστήσει επαγγελματικές ιατρικές συμβουλές, διάγνωση ή θεραπεία.
Πάντα να ζητάμε τη συμβουλή του γιατρού μας ή άλλου ειδικευμένου γιατρού, για ιατρικά θέματα και προβλήματα που μας απασχολούν.
Δεν παραβλέπουμε ποτέ επαγγελματικές ιατρικές συμβουλές.
Αν σε κάποιο προϊόν είμαστε αλλεργικοί δεν το χρησιμοποιούμε, επίσης δεν χρησιμοποιούμε προϊόντα και συστατικά που δεν ανέχεται το δέρμα μας
Δεν χρησιμοποιούμε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης , σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη γιατρού μας

πηγές, αναφορές, μελέτες και έρευνες:
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874112005387
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/?term=Harpagophytum+procumbens
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/harpagophytum-procumbens
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8398729/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC520753/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7551290/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4113378/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8461911/#CR15
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8540935/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6270659/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7076895/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4939354/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6630815/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17212570/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17128436/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15742343/
http://pza.sanbi.org/harpagophytum-procumbens
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874105004356
https://www.academicjournals.org/app/webroot/article/article1383649170_Al-Harbi%20et%20al.pdf
Harpagophytum procumbens-Phytochemistry and biological activity
Ουρική αρθρίτιδα 
Harpagophytum procumbens
https://herbalgram.org
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7379497/
– https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2210803313000511 και
https://www.researchgate.net
Μελέτες τοξικότητας καψουλών Harpagophytum procumbens
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15022177/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15369596/
Φαρμακευτικά φυτά της Νότιας Αφρικής που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων/https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0254629913002433#bb0830
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/harpagophytum-procumbens

https://www.herbalgram.org/resources/herbclip/issues/bin_345/review45163/

Τετάρτη 26 Ιουλίου 2023

Φτιάξε σπιτικούς ηλεκτρολύτες!

Βγαίνεις για προπόνηση και ο οργανισμός σου έχει ανάγκες. Δεν πιστεύω να νομίζεις πως ένα νερό με μπόλικη ζάχαρη σε ένα fancy κουτάκι, ή όπως αλλιώς τα λένε, ένα …ενεργειακό ποτό θα κάνει τη δουλειά που χρειάζεσαι, έτσι; Το ξέρεις κι εσύ ότι θα πρέπει να σεβαστείς το σώμα σου και την προσπάθεια που αυτό καταβάλλει και να του δώσει ότι αξίζει… Αν δεν παίρνεις έτοιμους ηλεκτρολύτες, δες πως μπορείς πολύ οικονομικά να φτιάξεις μόνος σου! Ιδού η συνταγή:


 Θα χρειαστείς Μπουκαλάκι νερού ή το παγούρι σου Νερό Μέλι ή καστανή ζάχαρη (2 κουταλιές του γλυκού) Λίγο αλάτι (ίσα ίσα στην μύτη του κουταλιού του γλυκού) Λίγο σόδα φαγητού (λίγο παραπάνω από το αλάτι) Φρέσκο χυμό από λεμόνι ή πορτοκάλι. Ζεσταίνεις μικρή ποσότητα νερού ώστε να διαλύσεις την μαύρη ζάχαρη ή το μέλι. Προσθέτεις το αλάτι και τη σόδα φαγητού και ανακατεύεις. Τέλος, προσθέτεις το νερό και τον χυμό που επιθυμείς σε ποτότητα που επιθυμείς. Προσωπικά βάζω περίπου ½ λεμόνι σε 500ml νερό. Με αυτή την απλή συνταγή έχουμε μαζί μας το απαραίτητο συμπλήρωμα από νάτριο, ασβέστιο, μαγνήσιο που μας είναι απαραίτητα κατά την διάρκεια της άσκησης!


Τρίτη 11 Απριλίου 2023

Οι δράσεις των βοτάνων-Ισχυρά βότανα για την οστεοαρθρίτιδα

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ Οι δράσεις των βοτάνων-Ισχυρά βότανα για την οστεοαρθρίτιδα 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, 2021 BY BOTANOLOGIA ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΧΟΛΙΑ Πολλές φορές ακούμε για περιπτώσεις ρευματοειδούς αρθρίτιδας, για αρθρίτιδα, για ρευματικά, για οστεοαρθρίτιδα – ας παραμείνουμε στη ρευματοειδή αρθρίτιδα και στην οστεοαρθρίτιδα και ας δούμε τις διαφορές τους και πως μπορούν τα βότανα να θεραπεύσουν ή να μειώσουν τα προβλήματα της οστεοαρθρίτιδας. Λοιπόν με τον όρο αρθρίτιδα αναφερόμαστε στην πάθηση που προκαλεί φλεγμονές στις αρθρώσεις και υπάρχουν δύο πολύ γνωστές περιπτώσεις αρθρίτιδας, οι οποίες και ταλαιπωρούν μεγάλο αριθμό ατόμων και που συχνά αλλά λανθασμένα, ταυτίζονται μεταξύ τους. Η πρώτη περίπτωση είναι η οστεοαρθρίτιδα και η δεύτερη η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Η οστεοαρθρίτιδα είναι ίσως η πιο συνηθισμένη μορφή αρθρίτιδας και η οποία χαρακτηρίζεται ως εκφυλιστική πάθηση, καθώς παρατηρείται επιδείνωση της δομής ή της λειτουργίας του ιστού μέσα στο χρόνο. Είναι μια κατάσταση που τη χαρακτηρίζει η βαθμιαία ανάπτυξη οιδήματος, φλεγμονής, διόγκωσης και ακαμψίας των αρθρώσεων. Η βλάβη αρχίζει από το υποχόνδριο οστό και σαν αντίδραση παρατηρείται απώλεια του αρθρικού χόνδρου και υπερτροφία του οστού που εκφράζεται με δημιουργία οστεοφύτων. Η οστεοαρθρίτιδα, όπως πολύ καλά γνωρίζουν τα άτομα τα οποία υποφέρουν από αυτή, είναι μια χρόνια και προοδευτικά εξελισσόμενη πάθηση των αρθρώσεων και της σπονδυλικής στήλης, χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή του αρθρικού χόνδρου και τη δημιουργία νέου οστού, τα γνωστά οστεόφυτα, και προκαλείται από διάφορους παράγοντες. Άτομα με οστεοαρθρίτιδα βιώνουν καταστροφή του χόνδρου τους που λειτουργεί ως “μαξιλάρι” μεταξύ των αρθρώσεων. Ο χόνδρος παράγει το αρθρικό υγρό για να έχουμε κίνηση χωρίς τριβές, και δυστυχώς έχει μικρή αναγεννησιακή ικανότητα σε περιπτώσεις τραυματισμού. Οι αρθρώσεις που προσβάλλονται συνήθως είναι οι φάλαγγες των δακτύλων και οι μεγάλες αρθρώσεις όπως των ισχίων, των ώμων και των γονάτων, αλλά μερικές φορές και η σπονδυλική στήλη. Τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας αναπτύσσονται αργά και επιδεινώνονται σταδιακά για πολλά χρόνια. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα, είναι αυτοάνοσο νόσημα και χρόνια πάθηση, η οποία προκαλεί πόνο, οίδημα, βλάβη στις αρθρώσεις, ενώ μπορεί να επιφέρει περιορισμένη κίνηση και λειτουργία στις πληγείσες αρθρώσεις. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε άρθρωση, όμως οι μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών, που συνήθως επηρεάζονται περισσότερο και η φλεγμονή που αναπτύσσεται μπορεί να επηρεάσει ζωτικές λειτουργίες όπως η όραση, η αναπνευστική και η καρδιακή λειτουργία. Τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας έχουν άμεση εμφάνιση και εξέλιξη σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για την ευζωία μας, που για να είναι εφικτή πρέπει να είναι υγιές και το σκελετικό μας σύστημα, υιοθετούμε υγιεινή διατροφή και βότανα με: -. ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και δράσεις, τα οποία βοηθούν στη θεραπεία και σταματούν τις εκφυλιστικές αλλαγές που συμβαίνουν στους ιστούς και σε όλα τα συστήματα του οργανισμού μας, -. με ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και δράσεις, σε συνδυασμό -. με αποχρεμπτικές, ηπατοτονωτικές/αποτοξινωτικές και πικρές τονωτικές/bitters, οι οποίες ενισχύουν την ικανότητα του σπλήνα, του συκωτιού, των νεφρών και των εντέρων μας, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη πέψη, αφομοίωση και έκκριση των τοξινών, -. με ισχυρές αντισπασμωδικές ιδιότητες και δράσεις, οι οποίες μειώνουν τις τριβές και χαλαρώνουν τους μύες γύρω από την άρθρωση. -. με ισχυρές τονωτικές ιδιότητες του κυκλοφορικού, τοι οποίες αυξάνουν τη ροή του αίματος και έτσι επιταχύνουν την αποβολή των τοξινών που είναι συσσωρευμένες στις αρθρώσεις. -. με ισχυρές rubefacient ιδιότητες και δράσεις, για τοπική υπεραιμάτωση και μυοχαλάρωση- τα βότανα αυτά τα εφαρμόζουμε στο δέρμα, για να προκαλέσουμε ήπια και τοπική αύξηση της επιφανειακής ροής αίματος, το οποίο συνήθως εμφανίζεται ως ερυθρότητα του δέρματος και τα χρησιμοποιούμε για να ανακουφίσουμε τον πόνο και το πρήξιμο των ρευματικών παθήσεων – τα ισχυρότερα από αυτά είναι: Capsicum sp./ Καγιέν Brassica alba/niger /σπόροι μουστάρδας Ricinis communis/καστορέλαιο Allium sativa/σκόρδο -. με ισχυρές αναλγητικές ιδιότητες και δράσεις, που ανακουφίζουν από τον πόνο και τη δυσφορία. -. με ισχυρές διουρητικές ιδιότητες και δράσεις, τα οποία ενισχύουν στην αποτοξινωτική λειτουργία των νεφρών με την αποβολή των τοξινών. -. με ισχυρές χαλαρωτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες και δράσεις, τα οποία αποφορτίζουν από τη συνεχή κατάσταση του stress και της δυσφορίας – πολλά απ’ αυτά τα βότανα είναι και αντισπασμωδικά ταυτόχρονα. Έτσι και για όλες τις ρευματικές παθήσεις συμπεριλαμβανόμενης και της οστεοαρθρίτιδας πίνουμε ροφήματα από ενδεδειγμένα βότανα και τρώμε μια σειρά από υγιεινά τρόφιμα, για να εμποδίσουμε και τη συσσώρευση τοξινών, με έμφαση στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, στα φύτρα, στο μέλι, στους ξηρούς καρπούς και τα όσπρια. Περιορίζουμε τις όξινες τροφές όπως τις ζωικές, τη ζάχαρη, τις επεξεργασμένες, τα αποφλοιωμένα δημητριακά, το αλκοόλ, την καφεΐνη και εστιαζόμαστε στην υγεία του μυοσκελετικού μας σύστημα, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, στην τόνωση του νευρικού μας συστήματος, στην εύρυθμη λειτουργία των νεφρών μας, για τη σωστή απέκκριση των τοξινών του οργανισμού μας, στη διατήρηση του βάρους μας σε φυσιολογικά επίπεδα, ώστε να μειωθεί η περιττή πίεση στις αρθρώσεις μας. Και πολλές φορές ρωτάμε γιατί εκείνο, γιατί το άλλο, γιατί, γιατί, γιατί… Ας δούμε λίγο τι συμβαίνει μα τα φρούτα και τα λαχανικά. Υπάρχει έρευνα* η οποία υποδεικνύει του λόγου το αληθές, καθώς ορισμένοι τύποι οστεοαρθρίτιδας, όπως η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, ανταποκρίνονται θετικά σε μια διατροφή υψηλή σε φλαβονοειδή, τα οποία είναι θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά – φλαβονοειδή με ιδιαίτερα υψηλή αντιοξειδωτική δράση θα τα βρούμε στα κρεμμύδια, στα μήλα, στα ρόδια, – για τα οποία ο Γάλλος νομπελίστας γιατρός Luc Montagnier είχε πει ότι: Τα μυστικά της καλής υγείας και της μακροζωίας είναι ο χυμός του ροδιού, η παπάγια και μισή ώρα τρέξιμο την ημέρα και είναι ακριβώς έτσι καθώς όλες οι έρευνες έρχονται να επιβεβαιώσουν ότι το ρόδι και το εκχυλίσμά του μειώνει την διάβρωση των χόνδρων με αποτέλεσμα την άμεση βοήθειά του στην αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας, καθώς τα ισχυρότατα φλαβονοειδή που περιέχει συμβάλλουν στην μείωση των φλεγμονών- στις κόκκινες πιπεριές, στο σέλινο, στη μέντα, τον κόλιανδρο, το κάρδαμο, τον άνηθο, το μελισσόχορτο, τη ρίγανη, τον μαϊντανό, το δεντρολίβανο, το φασκόμηλο, το δυόσμο, το θυμάρι. Επίσης, τα αντιοξειδωτικά που βρίσκονται σε πολλά φρούτα και λαχανικά βοηθούν στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών που παράγονται από τη φλεγμονή. Οι ελεύθερες ρίζες είναι μόρια που μπορούν να προκαλέσουν κυτταρική βλάβη – τα πιο γνωστά αλλά και τα πιο ισχυρότατα αντιοξειδωτικά είναι το κουρκούμι, το ελαιόλαδο και το τζίντζερ με ταυτόχρονη ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, συνοδευόμενα πάντα από τις ισχυρές διατροφικές βιταμίνες επίσης η C, D και Β καροτίνη, όπως και τα ισχυρότατα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. 1) Τζίντζερ Σε μελέτη**, 30 άτομα που έλαβαν 1g τζίντζερ σε σκόνη κάθε μέρα για 8 εβδομάδες παρουσίασαν μείωση του πόνου στο γόνατο και βελτιώσεις στην κινητικότητα και την ποιότητα ζωής. Το τζίντζερ (3) έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της φλεγμονής για αιώνες και αυτή η πρακτική έχει σήμερα ένα σύνολο επιστημονικών στοιχείων που να την επιβεβαιώνουν. Έχει αποδειχθεί επίσης σε αρκετές μελέτες, ότι βοηθά στην ανακούφιση, ειδικά του πόνου από την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος. Μια βιβλιογραφική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούσαν τζίντζερ για τη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδα επιβεβαίωσαν σημαντικές μειώσεις στον πόνο και στην αναπηρία, από παρενέργειες παρατηρήθηκαν μόνο ήπιες, όπως η δυσαρέσκεια για τη γεύση του τζίντζερ. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη έπαιρναν 500mg έως 1g τζίντζερ κάθε μέρα για 3 έως 12 εβδομάδες, η πλειοψηφία των οποίων είχε διαγνωστεί με οστεοαρθρίτιδα γόνατος Μια άλλη μελέτη του 2011 διαπίστωσε ότι ένας συνδυασμός τοπικά τζίντζερ, μαστίχας, κανέλας και σουσαμιού βοήθησε στη μείωση του πόνου και της δυσκαμψίας σε άτομα με οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Σησαμέλαιο* (4) και λεμόνι** για τα πονεμένα μας γόνατα, ας δούμε γιατί και πως. Πόσες φορές αλήθεια δεν μας έχουν πονέσει τα γόνατά μας; Ένας πόνος τόσο κοινός που μπορεί να επηρεάσει κάποια στιγμή όλους μας. Πόνος στα γόνατα και μπορεί να προκληθεί από έναν ξαφνικό τραυματισμό, από μια απότομη κίνηση, από κούραση ή από μια υποκείμενη κατάσταση, όπως η οστεοαρθρίτιδα. Ας δούμε πως μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε με το σησαμέλαιο και το λεμόνι. Και θα χρειαστούμε – Ένα με δύο λεμόνια – το λεμόνι** μειώνει τους φλεγμονώδεις δείκτες που σχετίζονται με την οστεοαρθρίτιδα, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή, επίσης τα λεμόνια όπως ήδη γνωρίζουμε, είναι πλούσιες πηγές βιταμινών και ανόργανων ουσιών όπως βιταμίνη C βιταμίνη Α βιταμίνη Β1 βιταμίνη Β6 μαγνήσιο πηκτίνη φολικό οξύ φωσφόρο ασβέστιο και κάλιο Η μεγάλη ποσότητα ασβεστίου και βιταμίνης C βοηθούν στη διατήρηση και τη βελτίωση της υγείας των οστών μας και προλαμβάνουν ασθένειες που σχετίζονται με τα αυτά όπως η οστεοπόρωση, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η φλεγμονώδης πολυαρθρίτιδα. και – Σησαμέλαιο* – τα οφέλη που μας χαρίζει το σησαμέλαιο είναι πάρα πολλά. Ένα από αυτά και η πολύτιμη και άμεση βοήθεια που προσφέρει στις αρθρώσεις μας. Σύμφωνα με τους αρχαίους Κινέζους γιατρούς, οι σπόροι του σουσαμιού είχαν τη δύναμη να θεραπεύσουν ένα μεγάλο αριθμό ανισορροπιών και παθήσεων του οργανισμού και να αποτρέψουν πολλές άλλες. Σήμερα, οι σπόροι του σουσαμιού και το σησαμέλαιο χρησιμοποιούνται για να θεραπεύσουν πολλές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Το σησαμέλαιο βοηθάει στην ευκαμψία των γονάτων, στην αύξηση της ελαστικότητάς τους και συμβάλλει στην πρόληψη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και της οστεοπόρωσης. Και: – Κόβουμε τα λεμόνια σε πολύ μικρά κομμάτια, όπως ψιλοκόβουμε ένα κρεμμύδι, και το αφήνουμε για λίγο σε ένα σουρωτήρι να στραγγίσει από τους χυμούς του – Τυλίγουμε τα λεμόνια σε ένα βαμβακερό ύφασμα και τα βουτάμε στο σησαμέλαιο που εν τω μεταξύ έχουμε ζεστάνει. – Αφού τα αφήσουμε για λίγα λεπτά να μουλιάσουν καλά στο σησαμέλαιο, τοποθετούμε το ύφασμα σαν κατάπλασμα στο πονεμένο μας γόνατο και το αφήνουμε για 10 λεπτά, μπορούμε να το τυλίξουμε και με μία γάζα για ευκολία. – Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία δύο φορές την ημέρα έως ότου ο πόνος φύγει εντελώς. Το λεμόνι όπως ζεσταίνεται στο ήδη ζεστό σησαμέλαιο ελευθερώνει τα αρωματικά αιθέρια έλαια του τα οποία βοηθούν τα αιμοφόρα αγγεία να χαλαρώσουν και η αντιφλεγμονώδης δράση τους απαλύνει τον πόνο. Για να βοηθήσουμε ακόμα περισσότερο τα γόνατά μας, το πρωί με άδειο στομάχι πίνουμε το χυμό ενός λεμονιού αραιωμένο σε ένα ποτήρι ζεστό νερό με μία κουταλιά οργανικό μέλι. * Μπορούμε να εφαρμόσουμε το σησαμέλαιο απευθείας στο δέρμα μας και να κάνουμε ελαφρύ μασάζ σε γόνατα, μύες, τένοντες. Το σησαμέλαιο είναι το αγαπημένο λάδι του μασάζ, καθώς η χημική του δομή του δίνει τη μοναδική ικανότητα να διεισδύει εύκολα στα βαθύτερα στρώματα των ιστών, να τους θρέφει και παράλληλα να τους αποτοξινώνει. Με την ιδιότητά του αυτή το σησαμέλαιο βελτιώνει την κυκλοφορία και χαλαρώνει τους σφιχτούς μύες. Για περισσότερη άνεση και αποτελεσματικότητα, μπορούμε να ζεστάνουμε το λάδι για 10 έως 20 δευτερόλεπτα. Το σησαμέλαιο μαζί με το ελαιόλαδο είναι από τα πολύτιμα λάδια που μεταξύ άλλων βοηθούν στην πρόληψη φλεγμονωδών καταστάσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Για να προσθέσουμε τζίντζερ στη διατροφή μας: α) τρίβουμε το φρέσκο ​​τζίντζερ σε σάλτσες, σαλάτας, φρουτοσαλάτες, σούπες – Το τζίντζερ στην κουζίνα μας – ένα θεραπευτικό πιάτο και Φρουτοσαλάτες με γιαούρτη, μέλι και τζίντζερ για τις μεγάλες ζέστες β) ετοιμάζουμε ροφήματα με φρέσκο τζίντζερ αλλά και με σκόνη τζίντζερ – όπως: Τζίντζερ και κουρκούμι σε ένα ρόφημα που ανακουφίζει τον πόνο και μειώνει τις φλεγμονές και Ρόφημα με τζίντζερ και κανέλα για τα κρύα του χειμώνα! Πώς φτιάχνουμε ρόφημα τζίντζερ Μια εύκολη συνταγή για να φτιάξουμε το δικό μας τσάι με τζίντζερ. Θα χρειαστούμε: – 4 έως 6 λεπτές φέτες αποφλοιωμένο, ωμό τζίντζερ, αν θέλουμε πιο δυνατό το ρόφημά μας προσθέτουμε περισσότερες φέτες – 2 φλιτζάνια νερό – χυμός από μισό λάιμ ή ένα μισό λεμόνι και μέλι – πλένουμε και ξεφλουδίζουμε το τζίντζερ – το κόβουμε σε λεπτές φέτες – γεμίζουμε μια μέτρια κατσαρόλα με 2 φλιτζάνια νερό – τοποθετούμε τις φέτες τζίντζερ στο νερό και τις αφήνουμε να βράσουν σε χαμηλή θερμοκρασία για 10 έως 20 λεπτά, ανάλογα με το πόσο δυνατό και πικάντικο μας αρέσει το τσάι μας – αποσύρουμε από τη φωτιά και αφήνουμε το ρόφημά μας να έρθει περίπου στους 35° C – προσθέτουμε το χυμό μας και το μέλι και – το ρόφημά μας είναι έτοιμο – το σερβίρετε στην αγαπημένη μας κούπα και απολαμβάνουμε. Ας θυμηθούμε και ένα ιδανικό ρόφημα για την οστεοαρθρίτιδα:Milkshake με κουρκούμι, μπανάνες, αμυγδαλόγαλα και αμυγδαλοβούτυρο. 2) κουρκούμι/Curcuma domestica, το πρώτο στη σειρά από τα ισχυρότερα αντιφλεγμονώδη -αναλγητικά βότανα(2) Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση*** έδειξε ότι η λήψη περίπου 1g κουρκουμίνης για 8-12 εβδομάδες ανακούφισε τον πόνο και μείωσε τη φλεγμονή και το πρήξιμο που αιτία τους ήταν η οστεοαρθρίτιδα. Αυτή η μελέτη παρείχε τα πρώτα στοιχεία τα οποία επιβεβαίωσαν τον ισχυρισμό πως η κουρκουμίνη επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας, ενώ παράλληλα βοηθάει στη μείωση του πόνου και της δυσκαμψίας κατά την έξαρση της οστεοαρθρίτιδας. Το κουρκούμι μειώνει αποτελεσματικά τη φλεγμονή σε άτομα με τενοντίτιδα, ινομυαλγία, ρευματοειδή αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα και άλλα μεταβολικά νοσήματα. Καθώς η οστεοαρθρίτιδα είναι μια εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων, ο αριθμός των ατόμων με αρθρίτιδα αυξάνεται και με την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού. Ο παγκόσμιος επιπολασμός της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος αυξήθηκε κατά 26,6% από το 1990 έως το 2010 και επηρεάζει περίπου το 9,6% των ανδρών και το 18% των γυναικών άνω των 60 ετών. Η εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας αυξάνεται με την ηλικία λόγω της μειωμένης ικανότητας καταστολής της φλεγμονής, της σαρκοπενίας που σχετίζεται με την ηλικία και του αυξημένου κύκλου εργασιών των οστών. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια συστηματική φλεγμονώδης και καταστροφική ασθένεια των αρθρώσεων με επιπολασμό περίπου 1-2% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως. Αν και η αρθρίτιδα σχετίζεται με φλεγμονή και τον πόνο, η ακριβής αιτία της αρθρίτιδας παραμένει αβέβαιη και δεν υπάρχει θεραπεία για τις θεμελιώδεις αιτίες της. Ο κύριος στόχος της θεραπείας της αρθρίτιδας είναι η μείωση του πόνου στις αρθρώσεις που προκαλείται από φλεγμονή στις αρθρώσεις, καθημερινή φθορά των αρθρώσεων και μυϊκές πιέσεις. Τα υπάρχοντα φάρμακα για τη θεραπεία της αρθρίτιδας είναι αναλγητικά, στεροειδή και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα-ΜΣΑΦ. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση τους δεν μπορεί να διατηρηθεί λόγω ανεπαρκούς ανακούφισης του πόνου, ανοσολογικών διαταραχών και σοβαρών γαστρεντερικών και καρδιαγγειακών ανεπιθύμητων παρενεργειών. Επομένως, χρειάζονται θεραπείες βοτάνων με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και ελάχιστες παρενέργειες για τη θεραπεία της αρθρίτιδας, συμπεριλαμβανομένης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και της οστεοαρθρίτιδας. Και εδώ έρχονται να βοηθήσουν τα ισχυρότατα κουρκούμι και τζίντζερ Ας θυμηθούμε: Πως χρησιμοποιούμε το κουρκούμι για να αυξήσουμε την βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης Για τη θεραπεία της αρθρίτιδας, το ίδρυμα Αρθρίτιδας συνιστά τις ακόλουθες επιλογές δοσολογίας: κάψουλες : 400 έως 600 χιλιοστόγραμμα έως και τρεις φορές την ημέρα σκόνη εκχυλίσματος ρίζας : 0,5 έως 1 γραμμάριο, τρεις φορές την ημέρα 3) το ισχυρότατο σκόρδο και πως προστατεύει και από την οστεοαρθρίτιδα του ισχίου Οι ερευνητές από το King s College του Λονδίνου και από το Πανεπιστημίου της East Anglia σε έρευνές τους παρατήρησαν πως οι γυναίκες που η διατροφή τους είναι πλούσια σε λαχανικά του γένους allium όπως σκόρδα, κρεμμύδια και πράσα έχουν χαμηλότερα επίπεδα οστεοαρθρίτιδας του ισχίου. Η συγκεκριμένη έρευνα μελέτησε τις διατροφικές συνήθειες και τις επιρροές που αυτές έχουν στην ανάπτυξη και στην πρόληψη μιας πάθησης. Μελέτησε 1000 υγιείς δίδυμες γυναίκες εκ των οποίων πολλές δεν είχαν καμία πάθηση. Η αξιολόγηση ήταν λεπτομερής. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την αρχή ότι η διατροφή έχει άμεσες επιπτώσεις στον οργανισμό μας. Οι επιπτώσεις αυτές είναι θετικές όταν στις καθημερινές μας διατροφικές συνήθειες έχουμε εντάξει τα λαχανικά, τα βότανα και τα φρούτα όλων των ομάδων και των γενών. Με την σωστή διατροφή ο οργανισμός μας προστατεύεται και οι ασθένειες δεν έχουν δίοδο. Από τις χίλιες γυναίκες της έρευνας, αυτές που έτρωγαν πολλά φρούτα και λαχανικά ιδιαίτερα του γένους allium είχαν ελάχιστες πιθανότητες να αναπτύξουν στο μέλλον οστεοαρθρίτιδα σε σύγκριση με αυτές που δεν έτρωγαν τις συγκεκριμένες τροφές. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό BMC Musculoskeletal Disorders και επισημαίνεται ότι – α) προστατευόμαστε από την οστεοαρθρίτιδα όταν η διατροφή μας περιέχει σκόρδα, κρεμμύδια, πράσα και – β) τα αποτελέσματα αυτά θα βοηθήσουν τους ερευνητές να αναπτύξουν νέες θεραπείες για τις συγκεκριμένες παθήσεις. 4) harpagophytum procumbens/αρπαγόφυτο ή και νύχι του Διαβόλου (1) – ένα καθιερωμένο φυτοφαρμακευτικό βότανο, το οποίο ανήκει στην οικογένεια του σουσαμιού****. Για αιώνες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν βοτανικά προϊόντα που περιέχουν αρπαγόφυτο για να θεραπεύσουν μυϊκούς πόνους, πόνους που αιτία τους είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η οστεοαρθρίτιδα και άλλες εκφυλιστικές παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Οι ισχυρές αντιφλεγμονώδεις, αντιρρευματικές, αναλγητικές, ηρεμιστικές και διουρητικές του ιδιότητες καθιστούν το αρπαγόφυτο κατάλληλη θεραπεία για ρευματικές παθήσεις και μυαλγίες, όπως πόνοι στις αρθρώσεις, πόνοι στον αυχένα, στην πλάτη, στη μέση, στους γοφούς, στα γόνατα. Γενικά για το αρπαγόφυτο υπάρχει ένας μεγάλος όγκος δεδομένων, στα οποία αποσαφηνίζεται η σύνθεση, οι φαρμακολογικές δραστηριότητες και οι κλινικές επιδράσεις, οι οποίες υποστηρίζουν και επιβεβαιώνουν εφαρμογές παραδοσιακής χρήσης εκατοντάδων ετών. Υπάρχουν ισχυρές κλινικές ενδείξεις ότι τα εκχυλίσματα του αρπαγόφυτου με τις ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες μειώνουν τις φλεγμονές, που αιτία τους είναι η τενοντίτιδα, η επικονδυλίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η οστεοαρθρίτιδα και είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία πολλών άλλων εκφυλιστικών παθήσεων των αρθρώσεων και μυοσκελετικών διαταραχών. – αρπαγόφυτο και οστεροαρθρίτιδα α) το αρπαγόφυτο, σύμφωνα με τις έρευνες, μειώνει τον πόνο των γονάτων και των γοφών που αιτία του είναι η οστεοαρθρίτιδα μετά από 16 εβδομάδες θεραπείας β) είναι εξίσου αποτελεσματικό με τα φάρμακα βραδείας δράσης και γ) αυξάνει την κινητικότητα. – αρπαγόφυτο και πόνος στην πλάτη – α) έρευνες δείχνουν ότι το αρπαγόφυτο, μειώνει τον πόνο στην πλάτη και β) μειώνει σημαντικά την ένταση του πόνου της σπονδυλικής στήλης. Καθώς το αρπαγόφυτο είναι ισχυρότατο βότανο χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ειδικά από εγκύους, θηλάζουσες, άτομα με χαμηλά επίπεδα νατρίου, άτομα με διαβήτη, άτομα με καρδιακά προβλήματα ή υψηλή ή χαμηλή αρτηριακή πίεση, άτομα που υποφέρουν από χολολιθίαση, άτομα που υποφέρουν από πεπτικά έλκη και γενικά άτομα που παίρνουν διάφορα φάρμακα, καθώς μπορεί να επηρεάσει τη βιοδιαθεσιμότητά τους ή να αλληλεπιδράσει με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα/ΜΣΑΦ Πως χρησιμοποιούμε το αρπαγόφυτο Με το αρπαγόφυτο κάνουμε – εγχύματα, καλό είναι να μην υπερβαίνουμε τα 2g την ημέρα αποξηραμένου βοτάνου – βάμματα, τα οποία προσθέτουμε σε χυμούς ή σε κάποιο ρόφημα, μη υπερβαίνοντας τις 10 σταγόνες σε κάθε ρόφημα – διάφορα άλλα προϊόντα όπως σκόνες ή τζέλ αρπαγόφυτου και για τα οποία ακολουθούμε τις οδηγίες των σκευασμάτων. – δεν χρησιμοποιούμε το αρπαγόφυτο πάνω από 6 εβδομάδες, – χρησιμοποιούμε το αρπαγόφυτο κατόπιν σύστασης του γιατρού μας 5) φύλλα τσουκνίδας σαν κατάπλασμα σε πονεμένα σημεία που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα Σε μια ομάδα ασθενών με οδυνηρό πόνο από οστεοαρθρίτιδα στη βάση του αντίχειρα και του δείκτη, εφαρμόστηκε καθημερινά για 1 εβδομάδα στην οδυνηρή περιοχή κατάπλασμα από φύλλα τσουκνίδας. – μετά από 1 εβδομάδα θεραπείας με κατάπλασμα τσουκνίδας, η μείωση τόσο του πόνου όσο και της αναπηρίας ήταν σημαντικά μεγαλύτερη από ό, τι του εικονικό φάρμακου. – μετά από 1 εβδομάδα θεραπείας με κατάπλασμα τσουκνίδας, υπήρξε μια μικρή μείωση της καθημερινής χρήσης αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. 6) boswellia serrata/ινδικό λιβάνι Το boswellia serrata είναι ένα ισχυρότατο βότανο που χρησιμοποιείται στην αγιουρβεδική ιατρική εδώ και αιώνες για τη θεραπεία φλεγμονωδών παθήσεων, όπως η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Το boswellia serrata ανήκει και αυτό στην ισχυρή ομάδα των αντιφλεγμονωδών βοτάνων, η οποία αντιμετωπίζει άμεσα τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας, μειώνοντας τον πόνο και την φλεγμονή. -. σε κλινική μελέτη, άτομα που υπέφεραν από οστεοαρθρίτιδα έλαβαν 100mg boswellia καθημερινά για τρεις μήνες, παρατήρησαν τον πόνο στα γόνατά τους να μειώνεται και την κίνησή τους να καλυτερεύει. -. σε μελέτη, ο πόνος στο γόνατο ατόμων με οστεοαρθρίτιδα μειώθηκε μετά από 90 ημέρες με εκχυλίσματα boswellia, -. σε άλλη μελέτη άτομα με πόνο στο γόνατο λόγω οστεοαρθρίτιδας, έλαβαν εκχυλίσματα boswellia – το αποτέλεσμα ήταν μείωση των πόνων, μείωση του οιδήματος, αύξηση της φυσικής ικανότητας και δυνατότητα κάλυψης μεγαλύτερης απόστασης με το περπάτημα. tips.- συνδυασμοί Boswellia serrata με άλλα βότανα Μελέτες που έχουν χρησιμοποιήσει συνδυασμούς Boswellia με άλλα ισχυρά αντιφλεγμονώδη βότανα έχουν επιτύχει αρεστά αποτελέσματα τόσο στην οστεοαρθρίτιδα όσο και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. -. Boswellia serrata και Curcuma domestica – οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα μείγμα 500mg από μπρουσέλια και κουρκούμι δύο φορές την ημέρα, ήταν πιο αποτελεσματικό καθώς μείωσε περισσότερο τον πόνο, βελτίωσε σημαντικά την ευλυγισία των αρθρώσεων, προστάτεψε τις αρθρώσεις από την καταστροφή του χόνδρων που προκαλείται από τη φλεγμονή, μείωσε το πρήξιμο και οδήγησε σε αύξηση της φυσικής ικανότητας και τη δυνατότητα κάλυψης μεγαλύτερης απόστασης με το περπάτημα. -. Σε μια πολυκεντρική, ανοιχτή μελέτη, ένα σύμπλεγμα κουρκουμιού, αρπαγόφυτου και βρωμελίνης μείωσαν κατά πολύ τον πόνο. 7) white willow bark/φλοιός ιτιάς Οι αντιφλεγμονώδεις, οι αντιπυρετικές και οι αναλγητικές ιδιότητες και δράσεις του φλοιού της ιτιάς είναι πια παροιμιώδεις και γνωστές από την αρχαιότητα. Η πολύτιμη salicin του φλοιού της ιτιάς έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία του πόνου γενικά, από την αυγή της ιστορίας. Σε μελέτη, ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος και του ισχίου που έλαβαν εκχύλισμα φλοιού ιτιάς, δύο δισκία, δύο φορές την ημέρα, που αντιστοιχεί σε 240 mg σαλικίνης την ημέρα, παρατηρήθηκε στατιστικά, σημαντικό πλεονέκτημα της ενεργού θεραπείας με φλοιό ιτιάς έναντι του εικονικού φαρμάκου. 8) Καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς – μια αποτελεσματική θεραπεία για την οστεοαρθρίτιδα. Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για την οστεοαρθρίτιδα. Η καλύτερη άμυνα κατά της οστεοαρθρίτιδας είναι ένας υγιεινός τρόπος ζωής. Η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, ο καλός ύπνος και η διαχείριση του άγχους έχουν τεράστια επίδραση στην υγεία των αρθρώσεων. Ανάμεσα στα βότανα και στους καρπούς που είναι ιδανικά στις περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας και που μετριάζουν τα προβλήματα που δημιουργεί είναι και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς. Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς συγκαταλέγονται στην μεγάλη ομάδα των βοτάνων, τα οποία χρησιμοποιούμε για να θεραπεύσουμε τη οστεοαρθρίτιδα και να μειώσουμε την ένταση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Την εποχή της καρποφορίας σε πολλά μέρη της χώρας μας θα παρατηρήσουμε τους θάμνους της αγριοτριανταφυλλιάς να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους καθώς είναι γεμάτοι από τους κόκκινους καρπούς τους. Θα μπορούσαν οι μικροί αυτοί κόκκινοι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς να κρύβουν ένα μυστικό που θα ωφελούσε όλα τα άτομα που υποφέρουν από οστεοαρθρίτιδα; Ναι λένε οι ερευνητές, διότι οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς έχουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε φλεγμονώδεις παθήσεις όπως η αρθρίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Πολλές επιστημονικές εργασίες που έχουν δημοσιευτεί – μεταξύ αυτών και τέσσερις διπλές-τυφλές ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο κλινικές δοκιμές – έδειξαν ότι η καθημερινή λήψη σκόνης καρπών αγριοτριανταφυλλιάς για τέσσερις εβδομάδες ανακούφισαν από τους πόνους και μείωσαν τα προβλήματα της οστεοαρθρίτιδας χάρη στις ισχυρές αντι-φλεγμονώδεις ιδιότητές τους. Σε συγκεκριμένη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη με τη συμμετοχή εκατό (100) ατόμων με οστεοαρθρίτιδα ισχίου ή γόνατος ο πόνος μειώθηκε στο 64,6% των ασθενών, ενώ παράλληλα υπήρξε βελτίωση στην κάμψη του ισχίου. Οι επιστήμονες επισημαίνουν πως οι φυσικές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες των καρπών της αγριοτριανταφυλλιάς προσφέρουν μια αποτελεσματική θεραπεία πρώτης γραμμής για την οστεοαρθρίτιδα καθώς – βελτιώνουν την κινητικότητα – μειώνουν τον πόνο και τη δυσκαμψία στα γόνατα, στις αρθρώσεις του ισχίου και άλλων σημείων του σώματος – βελτιώνουν την εκτέλεση των περισσοτέρων καθημερινών δραστηριοτήτων και – είναι ασφαλές για μακροχρόνια χρήση χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες. Τους καρπούς της αγριοτριανταφυλλιάς μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε νωπούς ή αποξηραμένους για να ετοιμάσουμε: – αφεψήματα – βάμματα – σιρόπια ακόμα και – πάνγευστες μαρμελάδες και – λικέρ. Ροφήματα παρασκευάζουμε ως εξής: κρύα διαβροχή ή έκχυση βοτάνου σε κρύο νερό: -μουσκεύουμε μια κουταλιά της σούπας νωπούς κοπανισμένους καρπούς σε ένα φλιτζάνι αποχλωριομένο νερό για είκοσι (20) λεπτά. αφέψημα: – ρίχνουμε ένα φλιτζάνι νερό και δυό κουταλάκια του γλυκού κοπανισμένους αποξεραμένους καρπούς σε ένα αναλόγου μεγέθους δοχείο και σιγοβράζουμε για δεκαπέντε (15) λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε, όποιο από τα ροφήματά μας ετοιμάσαμε, σκέτο ή με μία κουταλιά μέλι… Σημείωση: Οι ερευνητές επισημαίνουν πως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να προσδιορισθεί ο κλινικός ρόλος των καρπών της αγριοτριανταφυλλιάς, αυτό όμως δεν αναιρεί την αποτελεσματικότητα των καρπών στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς βρίσκονται στην πρώτη γραμμή θεραπείας και είναι μια ιδανική λύση για αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και για άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις που δεν μπορούν να θεραπευθούν με υπάρχοντα φάρμακα, λόγω αντενδείξεων ή ανεπιθύμητων ενεργειών. 9) άλλα βότανα που έχουν μελετηθεί και έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα είναι: 1) η Withania somnifera/ ή ashwagandha/ινδικό τζίνσενγκ ή βιθανία -. υδατικό εκχύλισμα της βιθανίας έδειξε σημαντική χονδροπροστατευτική επίδραση στον κατεστραμμένο ανθρώπινο χόνδρο λόγω οστεοαρθρίτιδας, με παράλληλη αναλγητική δράση στην κλινική μελέτη 12 εβδομάδων, αγωγή με 125 ή 250 mg εκχύλισμα Withania somnifera παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις στον μέσο δείκτη WOMAC*****, στο πρήξιμο στο γόνατο σε σύγκριση με την αρχική τιμή και το εικονικό φάρμακο. Παρατηρήθηκε επίσης σημαντική μείωση των βαθμολογιών VAS****** για πόνο, δυσκαμψία και αναπηρία. Η υψηλότερη δόση έδειξε αποτελέσματα πολύ νωρίτερα, στις 4 εβδομάδες, καλύτερες παγκόσμιες αξιολογήσεις γιατρών και λιγότερη ανάγκη για φάρμακα με παρακεταμόλη σε σύγκριση με χαμηλή δόση και εικονικό φάρμακο. H Withania somnifera είναι ένα από τα ισχυρότερα προσαρμογόνα βότανα 2) το Matricaria recutita L./χαμομήλι -. η καθημερινή κατανάλωση 6g ροφήματος χαμομηλιού συσχετίστηκε με μείωση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Το χαμομήλι είναι στον κατάλογο του FDA στην ομάδα “των αναγνωρισμένων ως ασφαλών βοτάνων” 3) η πυκνογενόλη/pycnogenol (7) -. η Pycnogenol είναι ένα υδροδιαλυτό φλαβονοειδές που εξάγεται από το θαλάσσιου πεύκου/Pinus pinaster ssp atlantica. Είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, το οποίο ανακυκλώνει τη βιταμίνη C και αναγεννά τη βιταμίνη Ε. Ενδείκνυται για τη θεραπεία του μελάσματος – πανάδες, τα ανεπιθύμητα σημάδια της επιδερμίδας και της μεταφλεγμονώδους υπερμελάγχρωσης, της θρόμβωσης των ταξιδιωτών, της χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας και της οστεοαρθρίτιδας μεταξύ άλλων, με ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Αν και η pycnogenol έχει μακρά ιστορική χρήση, έχει σχετικά πρόσφατα ερευνηθεί επιστημονικά. Έχει παρατηρηθεί σε μελέτες, πως η pycnogenol έχει μια σειρά βιοενεργά και βιοδραστικά στοιχεία, τα οποία απομακρύνουν τις ελεύθερες ρίζες, προστατεύουν το DNA από βλάβες, ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των ενζύμων, με έντονη αντιοξειδωτική της ικανότητα. Μια συστηματική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι υπάρχουν στοιχεία, τα οποία υποστηρίζουν την θεραπευτική δράση της πυκνογενόλης και σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας. Η πυκνογενόλη διατίθεται σε δισκία κα κάψουλες, σε κρέμες και λοσιόν, αλλά δεν έχει μελετηθεί πλήρως η αποτελεσματικότητά τους. Η πυκνογενόλη χορηγείται γενικά σε αναλογία 1 mg/kg και οι δόσεις για ενήλικες κυμαίνονται από 25-200 mg/ημέρα, για τρεις μήνες το πολύ. Η πυκνογενόλη είναι γενικά καλά ανεκτή και η διαθέσιμη βιβλιογραφία δεν αναφέρει ανεπιθύμητες ενέργειες. Ωστόσο, επειδή μπορεί να προκαλέσει αγγειοχαλάρωση και αναστολή της δραστηριότητας των αιμοπεταλίων, όσοι λαμβάνουν διαλυτικά αίματος, για παράδειγμα, ασπιρίνη, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να συζητούν με το γιατρό τους. 4) η Uncaria tomentosa/το νύχι της γάτας – ένα ισχυρότατο αντιφλεγμονώδες και αντιαθριτικό βότανο που προσφέρει άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας. Ένα ισχυρότατο αντικαρκινικό, αντιιικό, αντιφλεγμονώδες και αντιαθριτικό βότανο 5) η Arnica montana/ άρνικα – ενδεικτικοί τρόποι χρήσης της άρνικας σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας: Οι ιδιότητες, οι δράσεις και οι χρήσεις των εκχυλισμάτων της άρνικας. 6) Eremostachys laciniata (6) Η Eremostachys laciniata (L) είναι ένα παραδοσιακό φαρμακευτικό βότανο με παχιά ρίζα και ανοιχτά μωβ ή λευκά άνθη. Έχει μελετηθεί σε κλινικές δοκιμές για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και δράσεις, για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της τοπικής εφαρμογής των εκχυλισμάτων του στη διαχείριση φλεγμονωδών καταστάσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών έδειξαν πως το Eremostachys laciniata είναι κατάλληλο, ασφαλές και αποτελεσματικό σε τοπικές εφαρμογές ως συμπληρωματική θεραπεία για φλεγμονώδεις παθήσεις. Τα ριζώματα του Eremostachys laciniata είναι πλούσια σε παράξενες γλυκοσίδες, οι οποίες έχουν αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιαρθριτικές ιδιότητες και δράσεις, επομένως και λογικό το συμπέρασμα πως το να συμπεράνουμε πως τη Eremostachys laciniata είναι κατάλληλο βότανο για τη διαχείριση της φλεγμονής σε ασθενείς με ρευματικές παθήσεις, όπως η οστεοπόρωση. 7) Eucommia ulmoides (8) Είναι ένα από τα 50 θεμελιώδη βότανα που χρησιμοποιούνται στην κινεζική βοτανοθεραπεία, όπου και τη βρίσκουμε με το όνομα dùzhòng ( κινέζικα :杜仲). Η Eucommia ulmoides είναι ένα πολύτιμο βότανο που περιέχει πλήθος φυτοθρεπτικών συστατικών όπως iridoids, phenols, flavonoids, lignans, sterols, τα οποία διαθέτουν πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες και έχουν χρησιμοποιηθεί στην κινεζική παραδοσιακή ιατρική (TCM) ως λαϊκό ποτό και λειτουργικό τρόφιμο εδώ και αρκετές χιλιάδες χρόνια. Οι φαρμακολογικές ιδιότητες της Eucommia ulmoides και αυτές πολλές όπως αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιαλλεργικές, αντιμικροβιακές, αντικαρκινικές, αντιγηραντικές, αντιαρθριτικές, καρδιοπροστατευτικές και νευροπροστατευτικές ιδιότητες. Αρκετές προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η Eucommia ulmoides προσφέρει ανακούφιση από την οστεοαρθρίτιδα Μια μελέτη του 2015 που δημοσιεύτηκε στην Journal of Ethnopharmacology, έδειξε ότι η θεραπεία με Eucommia ulmoides συνέβαλε στην επιβράδυνση της εξέλιξης της οστεοαρθρίτιδας, εν μέρει μειώνοντας τη φλεγμονή και εν όλω αναστέλλοντας τη διάσπαση του χόνδρου. Ως εκ τούτου, έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως μόνη ή σε συνδυασμό με άλλα βότανα για τη θεραπεία πολλών παθήσεων μεταξύ των οποίων και η οστεοαρθρίτιδα. 8) Equisetum arvense ή εκουισέτον το αρουραίον ή Ιππουρίς η αρουραία, γνωστό και ως πολυκόμπι Ο Γερμανός γιατρός και βοτανολόγος Sebastian Kneipp, όπως και άλλοι μεγάλοι βοτανολόγοι, συνιστούσαν το πολυκόμπι στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας με τη μορφή αφεψήματος / ελιξιρίου. Για την ετοιμασία αφεψήματος σύμφωνα με τον Sebastian Kneipp : 1 κουταλιά της σούπας αποξηραμένο βότανο σε 250 ml νερό, το βράζουμε για 10-15 λεπτά. Συνιστούσε ένα φλιτζάνι την ημέρα. ***** Ο Δείκτης Οστεοαρθρίτιδας Western Ontario και McMaster University ( WOMAC ) είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο, τυποποιημένο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιείται από επαγγελματίες υγείας για την αξιολόγηση της κατάστασης των ασθενών με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος και του ισχίου, συμπεριλαμβανομένου του πόνου, της δυσκαμψίας και της φυσικής λειτουργίας των αρθρώσεων. Το Το WOMAC έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση του πόνου στην πλάτη, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της νεανικής ρευματοειδούς αρθρίτιδας, του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου και της ινομυαλγίας . Μπορεί να αυτοδιαχειριστεί και αναπτύχθηκε στο Western Ontario και το McMasterΠανεπιστήμια το 1982. ****** Το VAS πόνου είναι ένα όργανο μέτρησης που προσπαθεί να μετρήσει ένα χαρακτηριστικό που δεν μπορεί εύκολα να μετρηθεί άμεσα, είναι ένα μονοδιάστατο μέτρο έντασης του πόνου, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε διάφορους ενήλικες πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με ρευματικές παθήσεις. Συχνά χρησιμοποιείται στην επιδημιολογική και κλινική έρευνα για τη μέτρηση της έντασης ή της συχνότητας διαφόρων συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, η ποσότητα του πόνου που αισθάνεται ένας ασθενής κυμαίνεται σε μια συνέχεια από κανένα έως ένα ακραίο ποσό πόνου. Από την οπτική γωνία του ασθενούς, αυτό το φάσμα φαίνεται συνεχές – ο πόνος του δεν κάνει διακριτά άλματα. Κείμενο και επιμέλεια κειμένου: thalia-botanologia.gr